Alcohol meten: inleiding
Alcohol. Hoe zouden we wijn kunnen maken als er tijdens het fermenteren geen alcohol ontstond. Het is de spil van onze hobby. Het geeft de wijn datgene dat wijn tot wijn maakt. Zonder alcohol is het gewoon vruchtensap. Maar met alcohol wordt het onze godendrank.
Als we een wijn gaan maken dan beginnen we met het uitzetten van een plan. We willen een wijn maken die wat zuur is, of net mild. Vol van body, of net niet. Wellicht wat zoet, maar misschien ook helemaal droog. En met een bepaald alcohol percentage.
Het alcohol percentage kunnen we berekenen. We meten met de hydrometer of de refractometer hoeveel suiker er in de most zit. We weten dat we 18 gram suiker nodig hebben om 1% alcohol te verkrijgen, dus kunnen we uitrekenen hoeveel suiker we moeten toevoegen om een bepaald alcohol percentage te krijgen.
Maar nu het volgende.
De wijn is klaar. En om de een of andere reden willen we weten hoeveel alcohol erin zit. Of je krijgt een onbekende wijn zonder etiket in handen, en je wil toch het alcohol percentage achterhalen.
Natuurlijk we hebben van te voren uitgerekend hoeveel alcohol we wilden krijgen. Maar zit het er ook in. En hoe kan ik erachterkomen hoeveel alcohol erin zit.
Er zijn in de loop der tijd veel verschillende methodes ontwikkeld om te weten te komen hoeveel alcohol er in een wijn zit.
Ongetwijfeld heb je zelf wel eens een formule gebruikt om het alcohol percentage te achterhalen, of heb je op zijn minst van een bepaalde methode gehoord. Maar wist je dat er maar liefst 8 methodes zijn om het percentage te bepalen.
Al deze verschillende methodes ga ik in de komende reeks artikelen beschrijven.
Hier een korte lijst alvorens ik de volgende keer tot de echte beschrijving over ga.
Methode 1: de hydrometer schaal of tabel
Vele hydrometers hebben verschillende schalen. Naast de SG schaal hebben ze vaak ook een suiker-schaal en een alcohol schaal. In dit verhaal ga ik beschrijven hoe je met deze schalen het alcohol percentage in je wijn kunt achterhalen.
Daarnaast heeft elk wijnmakers boek en elk forum, maar ook mijn weblog een SG tabel. Kun je met zo een tabel het alcohol percentage achterhalen.
Methode 2: De refractometer als alcoholmeter
De meeste refractometers hebben ook twee schalen naast elkaar. De ene schaal geeft het SG weer en de tweede schaal het alcohol percentage. Kunnen we hier mee vaststellen hoeveel alcohol er in een wijn zit ?
Methode 3: De tabellen in wijnmakersboeken
Elk wijnmakers boek presenteert je wel een SG tabel met daarin ook aangegeven hoeveel alcohol er kan gemaakt worden bij een bepaald SG. Kunnen we deze tabellen aanwenden om het alcohol percentage in een wijn te achterhalen.
Methode 4: De factor 0,56
Zoals jullie weten wordt de helft van de suiker in je most omgezet in CO2 gas en de andere helft in alcohol. Er is natuurlijk een formule ontstaan die hiervan gebruikmaakt. Deze formule gebruikt het getal 0,56 als factor. Waar is dat op gebaseerd en is deze formule bruikbaar.
Methode 5: (Begin SG - Eind SG) / 7,36
Deze methode staat beschreven in het boek van C.J. Berry. Maar er zijn varianten op. Waar komt dat getal vandaan ???
Methode 6: (Begin SG - Eind SG) * 131
Deze methode wordt veel gebruikt. Maar op het getal 131 zijn weer vele varianten in omloop. Ik zie op forums het getal 133 verschijnen maar zelf ook 135. Nogal grote verschillen. Waar komt het getal vandaan, en hoe zijn de verschillen tot stand gekomen.
Methode 7: Kook methode
Neem een deel van de wijn. Meet het SG. Kook de wijn in en vul weer aan met gedestilleerd water. Het verschil in SG is volgens tabellen om te zetten in het alcohol percentage dat in de wijn zit. Je hebt hier een wijnweger voor nodig. Maar kan het ook met een hydrometer ???
Methode 8: Brix Reftactometer - hydrometer
Je kunt met de refractometer geen SG meten van een drank waar alcohol in zit. Dat vertekend het beeld.
Maar bij deze methode wordt er een meting gedaan met een refractometer en een meting met de hydrometer.
Op de twee gevonden waarden wordt een formule losgelaten. uit de formule rolt het alcohol percentage dat in de wijn zit.
Deze formule gaat uit van een reftactometer met een brix schaal.
Methode 9: SG refractometer - hydrometer
In het vorige verhaal wordt een formule gebruikt die ervan uitgaat dat je een refractometer met een Brix schaal hebt. De meeste refractometers hier in Europa gebruiken natuurlijk een SG schaal. Daarom heb ik de formule eens goed bekeken en zelf aangepast voor gebruik met een SG refractometer. Ik vraag me af waarom niemand dat nog ooit eerder heeft gedaan. Alcohol meten wordt op deze manier wel erg eenvoudig.
Let op.
Methode 7,8 en 9 dat wil zeggen de kook-methode en de methode van de dubbele meting (hydrometer EN refractometer) kun je ook met een wijn doen waar je het begin SG niet van weet !!!
Deze twee methoden zijn dus ook ideaal als je een wijn in handen krijgt waar je helemaal geen gegevens van hebt. Je weet het begin SG niet, je weet het eind SG niet, er zit geen etiket op met het alcohol percentage etc. etc. etc. Met methode 7 en 8 kun je dan toch het alcohol percentage achterhalen.
Meedoen ???
Je kunt de methodes die ik ga laten zien zelf proberen. Het enige dat je nodig hebt is een SG meter en een wijn. Voor de laatste methode heb je ook een refractometer nodig, maar dat is zo wie zo het beste instrument voor de wijnmaker.
Als je nog eens de voordelen van een refractometer wil nalezen dan kan dat door hier te klikken.
Ik ga uit van mijn 'Frisse fruitdrankwijn' waarvan je het recept hier kunt teruglezen.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
Heel belangrijk is dat je bij het maken van de wijn voordat de gisting wordt gestart een meting van het begin SG wordt gedaan. En als de wijn is uitgegist neem je opnieuw een SG meting.
Doe beide metingen met je hydrometer en OOK met de refractometer als je deze bezit.
Verwijzingen in dit verhaal:
- Recept voor wijn van Frisse Fruitdrank
- De refractometer
Luc Volders
Copyright 2013
Geen deel van deze publicatie mag worden overgenomen
in welke vorm dan ook (web-pagina's, forums of gedrukte tekst)
zonder uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van de
auteur.
Measuring alcohol: an introduction
Alcohol is the magic that makes the wine. Without alcohol we would be talking about plain fruit juice. Alcohol makes it our devine beverage.
When making a wine we start with a plan. Do we want a wine that is slightly tart or mild. Do we want a lot of body in the wine or do we want a light wine. Maybe a bit sweet or just dry. And we want a certain alcohol percentage.
The alcohol percentage we want to obtain can be calculated. Using a hydrometer or a refractometer we can measure how much sugar is present in the juice. We know that 18 gram sugar will produce 1% alcohol so we can calculate how much sugar we need to add to reach our desired alcohol percentage.
Now imagine you have a finished wine and want to know how much alcohol it contains. Or someone presents you an unknown wine with no label on it, and yet you want to know how much alcohol it contains.
When we make the wine ourselves we know at what alcohol percentage we have aimed. But did we succeed. How much alcohol is indeed present in our finished wine.
During the many ages that winemaking exist many methods have been devellopped to examine the percentage alcohol in a wine.
No doubt you will have used a certain formula yourself for getting to know the alcohol percentage in a wine. Or at least you have heard of a method for determining alcohol. But did you know that there are 8 different methods.
In the next sequel of articles I will describe all these methods in detail.
Before I start I will give you a list of all the different methods so you know what will be coming in the upcoming articles.
Method 1: The hydrometer scale or SG-table out of a book.
Many hydrometers have more as one scale printed on them. Besides the SG scale they often have a sugar scale and an alcohol scale. This story will tell you how to use these scales to decide witch alcohol percentage your wine will get.
Next to that each winemaking book, winemaking website and also my weblog an SG table. Is it possible to determine the alcohol percentage using these tables ??
Method 2: The refractometer
Most refractometers also present you a double scale. A scale that points to the SG and a scale that gives the alcohol percentage. Is this the way to measure alcohol in a wine.
Method 3: Winemaking books
Every winemaking book presents you a SG table which mostly also incorporates an alcohol table. Is this suitable to figure out the alcohol contents in your wine ?
Method 4: The factor 0.56
We all know that yeast consumes half of the sugar to make CO2 and the other half is used to produce alcohol. There is bound to be a formula in that. And yes there is. The formula uses however the factor 0.56. Where does that originate from and can we use that.
Method 5: (Initial SG - Final SG) /7,36
This method is well known worldwide as it is described in C.J. Berry's book. But where does this originates from ???
Method 6: (Initial SG - Final SG) * 131
Just like the previous method, this one is also frequently used. But there are many variations on this number. On forums I have seen the number 133 and also 135. Rather great differences. Where does the number originates from, and how did the differences emerge.
Method 7: Boiling off method
Fisrt the Sg of the wine is measured. Next part of the wine is boiled and then reconstituted with distilled water to its original volume. Then the SG is measured again. The difference in SG is the amount of alcohol that is evaporated and can be determined. A so called wine-weigher is used for this (a narrow scale hydrometer). Can you use a normal hydrometer for this ???
Method 8: Brix Refractometer - Hydrometer
You cannot measure the SG of a juice that contains alcohol. Alcohol blurs the measurement.
There is however a method to measure alcohol by doing measurements with a hydrometer and a refractometer.
The two measurements are entered in a formula which gives the alcohol percentage as a result.
This method is based on using a hydrometer with a Brix scale. If you own a hydrometer with an SG scale you'll have to wait for the next story.
Method 9: SG Refractometer - Hydrometer
The previous story is based on a formula that is ofthen found on American and British websites. However you need a refractometer with a Brix scale. Now there are many refractometers around with an SG scale. So I took the liberty to modify the formula for use with an SG refractometer. I just wonder why nobody has done this before.
Extra.
Method 7,8 and 9, the boiling off method and the double measurement method (hydrometer AND refractometer) can be done with a wine where the initial SG is unknown !!
So these last two methods are ideal when you have a wine at hand where no data is available. You do not know the begin SG, you do not know the end-SG, there is no label with the alcohol percentage etc etc etc.
Using method 7 and 8 you can determine the alcohol percentage in such cases.
Joining the experiment ????
The methods I am going to describe can easily be done by yourself. The only thing you will need is a hydrometer and some wine. If you want to try the last method you will need a refractometer. But then again a refractometer is anyhow a valuable assed in winemaking.
If you want to re-read the many advantages of a refractometer you can do that by clicking here.
The experiments I describe here were done with my 'Frisse fruitdrankwine'. The recipe for this wine can be found here.
However I can imagine that the juice used for this wine can not be obtained in your country. So you can use the methods with any wine you like, which is off course the goal of this project. The only important thing is that you take an SG measurement before fermentation starts (initial SG) and when the wine has finished (end SG).
Take both measurements with your hydrometer. If you won a refractometer also use that for taking both measurements.
Next time part 1 in the series.
Links in this story:
- Recipe for 'Frisse fruitdrankwine'
- The ractometer
Luc Volders
Copyright 2013
No part of this publication and pictures may be reproduced
in any form (printed text, web-pages, weblogs or forums)
without written permission of the author.